فقط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی میتواند تعیین کند که آیا انجام دادن ارتودنسی دندان برای بیمار لازم می باشد یا وی نیازی به انجام آن ندارد. دندانپزشک بر مبنای ابزار تشخیصی از جمله شرح حال کامل پزشکی و پرونده دندانپزشکی بیمار، معاینه بالینی، مراقبت ها(تغذیه در ارتودنسی)، قالب گرفتن از دندانها و عکسهای رادیوگرافی و در صورت لزوم اصلاح طرح لبخند نظر قطعی خود را در زمینه مفید بودن ارتودنسی دندان می دهد و برنامه درمانی مناسب با شرایط بیمار را طرح ریزی میکند و مراقبت های ارتودنسی را نیز برا بیمار شرح می دهد.
بهترین زمان انجام ارتودنسی دندان برای درمان نامرتبی دندان ها در کودکی است، اما این روش درمانی برای ارتودنسی بزرگسالان نیز مفید است، بطوریکه تعداد افراد بزرگسالی که این درمان ارتودنسی را انجام میدهند رو به افزایش است. برای انجام ارتودنسی کودکان توسط ارتودنتیست، باید صبر کرد تا تعداد دندان های مناسب برای این نوع درمان رشد کنند.
دو نوع اصلی ارتودنسی که برای صاف کردن دندان ها در افراد استفاده می گردد، عبارتست از ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک. نوع دیگر، ارتودنسی نامرئی است. همچنین در ادامه به هر سه نوع ارتودنسی و ارتودنسی مخفی که یک نوع از ارتونسی ها می باشد، به بحث آن می پردازیم.
رایجترین نوع ارتودنسی مورد استفاده، ارتودنسی ثابت است. از این روش زمانی استفاده می گردد که دقت عملکرد برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار میتواند بطور عادی غذا بخورد، اما باید از مصرف بعضی غذاها و نوشیدنیها در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنیهای حاوی کربونات، شیرینی سفت یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آنها خودداری کند. افرادی که در فعالیتهای ورزشی شرکت میکنند باید متخصص ارتودنسی خود را در جریان قرار دهند تا در صورت لزوم محافظهای لثه خاص برایشان تجویز شود.
رایجترین نوع ارتودنسی ثابت ، از براکت استفاده می کند. براکت ها از پلاکها و یا سیمها و قیدها تشکیل شده است. دندانپزشک قیدها را اطراف دندان می بندد، و از آن برای محکم نگهداشته ابزارهای ارتودنسی دیگر در محل خود استفاده می گردد.
در مرحله بعد از پلاکهای ارتودنسی برای ایجاد اتصال در جلوی دندانهای بیمار استفاده میشود. سیمها به شکل یک کمان از داخل پلاکها رد شده و به قیدها محکم بسته می شود. با سفت شدن سیمهای کمانی ارتودنسی، دندانهای فرد کشیده میشوند و بدین صورت به سمت محل صحیح قرارگیری حرکت میکنند. بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت پلاکها به دندانپزشک مراجعه کند. دوره درمان ارتودنسی در این حالت میتواند برای چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد، اما در مورد این مسئله که درمان ارتودنسی دقیقا چقدر طول می کشد، تنها یک دندانپزشک خوب پس از بررسی وضعیت بیمار می تواند طول درمان را مشخص کند. کودکان معمولاً ترجیح میدهند از پلاکهای ارتودنسی رنگی استفاده کنند، در حالی که بزرگسالان انواع شیشه ای مانند و شفاف پلاک ارتودنسی را ترجیح میدهند.
از ارتودنسی متحرک دندان برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندانها استفاده میشود. هنگام استفاده از این روش میتوان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. در مواردی، ممکن است دندانپزشک به بیمار توصیه کند در هنگام انجام فعالیتهای مانند نواختن یک ساز بادی یا دوچرخه سواری ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کند.
ارتودنسی نامرئی دندان از مواد پلاستیک شفاف و سخت برای ردیف کردن دندان ها استفاده میکند. در این رابطه برای بیماران از انواع نسبتاً متفاوتی استفاده میشود. هر مجموعه از این ارتودنسی برای دو هفته قبل از جایگزینی آن با مجموعه جدید استفاده می گردد. ارتودنسی نامرئی از پلاستیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر تقریباً غیر قابل رویت است. به این ترتیب اطرافیان بیمار اصلا متوجه نمیشود که وی از این درمان ارتودنسی برای ردیف کردن دندانهای خود استفاده کرده است. این پلاستیک های شفاف در هر روز باید برای 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود.با تقبل هزینه ارتودنسی نامرئی میتوان به راحتی برای غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. برای استفاده از این روش باید همه دندانهای دائمی رشد کرده باشد. قیمت ارتودنسی نامرئی نسبت به روش های متداول دیگر بالاتر میباشد .
انجمن متخصصین ارتودنسی امریکا سن هفت سالگی را سن ارتودنسی و سن مناسب برای اولین معاینه جهت بررسی لزوم ارتودنسی پیشگیری دندان کودکان ذکر کرده است. در این سن غالب دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی رویش پیدا کردهاند و برای دندانپزشک امکان ارزیابی دقیقی از وضعیت کلی دندان ها، فک بالا و فک پایین بیمار را فراهم میکند.
هر کدام از مراحل ارتودنسی دندان شامل چند اقدام دندانپزشک میباشد که به طور کامل در این مقاله به شرح آن می پردازیم.
- مرحله اول: رادیوگرافی و قالبگیری
- معمولاً عکس رادیوگرافی پانورامیک دهان (عکس همه دندانها) و عکس هر یک از دندانها به صورت جداگانه لازم است.
- ممکن است از صورت، دندانها و دهان فرد هم عکس گرفته شود، این عکسها قسمتی از پرونده دائمی بیمار خواهد بود.
-
متخصص ارتودنسی دندان قالبهایی را از دندانهای فک بالا و سپس فک پایین تهیه میکند. هنگام قالب گرفتن حس میکنید که دهانتان با ماده بتونه مانند پر شده است، این مرحله فقط 300 ثانیه زمان میبرد. عمل قالبگیری بسیار راحت و سریع است، اگر به سادگی دچار حالت تهوع میشوید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و از راه بینی نفس بکشید.
- مرحله دوم: اقدامات اولیه
-
متخصص ارتودنسی پس از بررسی تصاویر رادیوگرافی و قالبها، برنامه درمانی مناسب فرد را طرح ریزی میکند.
- چنانچه فضای بین دندانهای خاصی خیلی کم باشد، ممکن است نیاز به استفاده از جداکنندههای فلزی یا پلاستیکی ما بین دندانهایتان، قبل از ادامه مراحل دیگر ارتودنسی ، داشته باشد.
- ممکن است نیاز باشد تعدادی از دندانهایتان را بکشید. در برخی موارد در طول روند درمان ارتودنسی و نه در آغاز آن، این امر لزوما باید انجام شود.
- دندانهای بیمار باید کاملاً تمیز شوند.
- اگر دندانهای حساسی دارید، حداقل به مدت دو هفته از خمی مکیدن انگشت دندان ضدحساسیت استفاده کنید تا حساسیت دندان ها قبل از شروع ارتودنسی دندان برطرف شود.
- هر گونه مشکل دندان ها باید قبل از قرار دادن بریس درمان گردد؛ حفرههای پوسیدگی پر شود و تمامی مشکلات ارتودنسی رفع شود.
- در صورت نیاز به جراحی فک، این عمل باید قبل از گذاشتن بریس انجام شود؛ هر چند بعضی اوقات جراحی فک بعد از ارتودنسی دندان انجام می شود. زمان جراحی با توجه به وضعیت و شرایط هر بیمار متفاوت است.
- مرحله سوم: قرار دادن بریس ارتودنسی
- دندانپزشک یا دستیار دندانپزشک، دندانها را خشک میکند و آنها را با اسید سفید کننده مخصوصی، جهت اتصال با سیمان نگهدارند براکت های ارتودنسی آماده می کند. سعی کنید این اسید را روی زبانتان نگه ندارید.
- براکتهای ارتودنسی روی دندانها قرار داده میشوند و خیلی سریع، نور پلاسما با شدت بالا روی سطح براکت تابانده میشود تا اتصال صورت گیرد(ارتودنسی سریع).
- سیم قوسی از بین تمام براکتها به نحوی میگذرد که به گونه ها فشار وارد نکند. اگر احساس کردید که سیم ارتودنسی دندان درون گونهتان فرو میرود به دندانپزشک بگویید تا سیم را کوتاه کند.
- کشهای کوچکی (قطعههای مسدود کننده حلقههای دایرهای شکل) روی براکتها قرار می گیرد تا آنها را روی سیم نگه دارد و حس فشار ایجاد کند. قابل ذکر است در صورت استفاده از ارتودنسی دیمون نیازی به استفاده از کش نیست.
- مرحله چهارم: تنظیم ارتودنسی دندان در هر ماه یکبار
- بریس را باید هر 4 تا 6 هفته یکبار مجددا تنظیم کرد. در این مراجعهها که زمان کمی طول می کشد، پزشک کشهای قبلی (قطعههای مسدود کننده) و گاهی سیم را نیز درمیآورد. ممکن است این کار کمی دردناک باشد که دلیل آن بیش از هر چیز وارد شدن فشار روی دندانها است.
- پس از تنظیم، دندانها تا چند ساعت یا چند روز درد خواهد کرد. در طول این مدت ارتودنسی ، غذای نرم میل کنید. تا زمان مراجعه بعدی، درد دندانها کاملاً از بین رفته است.
- مرحله پنجم: درآوردن بریس های ارتودنسی
- درآوردن بریس های ارتودنسی راحت و سریع انجام میشود. دندانپزشک هنگامی که زمان درآوردن بریس فرا برسد، قوس پشت بریسها را با سیمچین مخصوص میبرد و به این ترتیب پیوند متصل کننده بین براکت ارتودنسی و دندان از بین میرود. این حرکت علیرغم صدای بلندش، دردی را به وجود نمیآورد.
- همه ی براکتهای ارتودنسی از روی دندانها جدا میشوند و لایهای از پلاستیک پیوندی را روی دندان به جا میگذارند. سپس دندانپزشک با استفاده از یک وسیله دستی با سرعت بالا پلاستیک را از روی دندانها تمیز کرده و تمام محلهای برداشتن پلاستیک را با مینا پوشش میدهد و در نهایت پولیش میکند.
- مرحله ششم: قرار دادن پلاک ارتودنسی
ماهها یا سالها وقت و هزینه هنگفتی را صرف کردهاید، رنج و دردسرها را تحمل کرده اید تا دندانهایی صاف و مرتب داشته باشید و به تازگی از تحمل آن در دهان راحت شدهاید. اما در واقع این پایان کار نیست چون باید پلاک ارتودنسی بگذارید تا دندانها در موقعیت جدیدشان باقی بمانند. استفاده از پلاک طبق تجویز دندانپزشک، به ویژه ظرف یک سال نخست پس از جداکردن بریس ، اهمیت زیای دارد، زیرا تقریبا 9 ماه طول میکشد تا رباطهای اطراف دندان موقعیت جدیدشان را حفظ کنند. اگر از پلاک ارتودنسی به طور منظم استفاده نکنید، دندانهایتان دوباره جابهجا خواهد شد. بسیاری از افراد پس از گذشت یک سال تنها شبها، آن هم چند شب در هفته، از پلاک ارتودنسی استفاده میکنند تا مطمئن شوند که داشتن لبخند زیبا را از دست نخواهند داد.

مطالب مرتبط:
طرح لبخند
ردیف کردن دندان
ارتودنسی لینگوال
ارتودنسی دیمون
ناهنجاری های فک